27 maart 2024. Jetje gaat conceptueel
Jetje aan het woord
Goedemorgen allemaal. Daar ben ik weer.
Gisteren heb ik de eerste aanzet gegeven voor het paradijsvogelproject waarbij ik mij ook ga verdiepen in kunstrichtingen als conceptuele kunst en performance kunst. En beiden kennen de nodige vertakkingen, dus daar is nog wel iets mee te doen. Vandaag gaan we eerst maar eens kijken wat conceptuele kunst nu eigenlijk is en waarom het zo belangrijk is geweest voor de hedendaagse kunst en de manier waarop er over kunst wordt gedacht.
En als tegenwicht van alle theoretische beschouwingen ook maar weer eens een wat luchtiger fotoshoot. Gek doen als model is ook nog wel eens leuk.
Dan wens ik iedereen een fijne woensdag en maak nog even iets van de rest van de week.
Jullie Jetje
Samenvatting van vandaag
| | 1. Een eerste verkenning van het begrip conceptuele kunst;
|
| | 2. Creativiteit als een legpuzzel;
|
| | | 3. We kijken wat rond in het witte stadje Thorn. |
Alles draait om "Het Idee"
Conceptuele kunst is een term die je nog wel eens langs ziet komen en dan vaak niet in een al te positieve context. In elk geval niet bij het grote publiek die het allemaal maar onzin en geldverspilling vindt er er verder helemaal niets van begrijpt of zelfs maar wil begrijpen. Bijvoorbeeld als iemand met duct tape een banaan aan de muur plakt en iemand anders daar een vermogen voor neertelt. Reden genoeg voor mij om dat wél te gaan doen en de wereld van de conceptuele kunst en de performance kunst eens helemaal te gaan onderzoeken en te bestuderen. Af en toe zal ik daar iets over publiceren.
De stroming van de conceptuele kunst
Conceptuele kunst is een stroming binnen de hedendaagse kunst die de nadruk legt op het idee of het concept achter het kunstwerk. Dat is flink anders dan het richten op het ambachtelijke vakmanschap van de beeldhouwer of het maken van een esthetisch fraai kunstwerk dat gedetailleerd de werkelijkheid poogt weer te geven. Het draait bij conceptuele kunst om het ontwikkelen van een idee, een concept of een proces. Dat wordt beschreven, vaak met enkele minimale visuele elementen, schetsen, ontwerpjes en dergelijke. Of dat idee of concept ooit daadwerkelijk gerealiseerd wordt, doet er verder niet toe. De conceptuele kunstenaar gaat er van uit, dat iedereen dat wel kan, die over het idee en enig vakmanschap beschikt.
Het product van conceptuele kunst
Het product van conceptuele kunst is dus een idee. Er is géén kunstwerk. Dat is misschien wel het belangrijkste kenmerk van de conceptuele kunst. Het laat niets anders na dan een min of meer gedocumenteerd idee. Dat maakt dat ook andere kunstvormen, zoals bijvoorbeeld performance kunst ook onder deze kunstvorm gerekend worden. Want ook een performance laat geen sporen na.
De invloed van conceptuele kunst
De conceptuele kunst, die zijn hoogtepunt bereikte in de jaren 1960 en 1970, heeft de traditionele grenzen van de kunstwereld aardig op hun kop gezet. De conceptuele kunst heeft een blijvende invloed gekregen op de manier waarop we kunst waarnemen en begrijpen. De splitsing tussen idee en realisatie geeft een stuk duidelijkheid bij discussies als "Wat is kunst," "Wat is nu eigenlijk een kunstenaar" en dergelijke.
De oorsprong van conceptuele kunst
De opkomst van conceptuele kunst was een reactie op de heersende artistieke opvattingen en ongeschreven regels van de naoorlogse periode. In die tijd lag de nadruk sterk op het produceren van objecten met een esthetische waarde. Maar sommige kunstenaars begonnen te experimenten met het idee, dat het concept of de gedachte achter een kunstwerk wel eens belangrijker kon zijn dan het uiteindelijke object dat gemaakt moest worden. Deze verschuiving werd mede beïnvloed door wat minder bekende filosofische stromingen, zoals het existentialisme)*1 en de opkomst van ideeën over semiotiek)*2 en taalfilosofie )*3.
De Franse kunstenaar Marcel Duchamp
Een van de vroegste en meest invloedrijke figuren in de conceptuele kunst was de Franse kunstenaar Marcel Duchamp, vooral bekend om zijn "readymades." Een readymade was een alledaags object dat Duchamp tot kunst verklaarde door ze te presenteren in een artistieke context. Bijvoorbeeld in een museum of een galerie. Zijn werk, zoals het beroemde urinoir getiteld "Fontein", daagde de traditionele opvattingen over kunst en de rol van de kunstenaar uit op een manier, zoals die in de kunstwereld zelden was gezien. Duchamp wordt wereldwijd als één van de meest baanbrekende kunstenaars gezien door zijn fundamenteel andere aanpak.
Het idee achter conceptuele kunst was er in feite al
Toch is het idee, dat het ontwerp van een kunstwerk los staat van de realisatie, verre van nieuw. Een architect kan zeer kunstzinnige gebouwen ontwerpen. Maar dat gaat niet verder dan een tekening. En moet een aannemer aan te pas komen om het te bouwen. En er is zelfs een grote kans dat we nooit verder komen dan het ontwerp. In de kunstgeschiedenis zijn vele vormen van ontwerpen geweest, die nooit verder zijn gekomen dan dat stadium.
Kenmerken van conceptuele Kunst
Conceptuele kunst kan vele vormen aannemen, maar de volgende kenmerken komen heel vaak voor:
Alles draait bij conceptuele kunst om het concept c.q. het idee
In conceptuele kunst staat het idee of concept centraal. Dit kan een filosofisch concept zijn, een maatschappelijk vraagstuk, een idee over de kunst zelf, of zelfs de afwezigheid van een fysiek object.
Het minimalisme speelt bij conceptuele kunst een grote rol
Veel conceptuele kunstwerken zijn sterk minimalistisch van opzet. Ofwel er zijn geen of weinig decoratieve elementen of details. Dit minimalisme benadrukt daarmee alleen maar de puurheid van het concept of het idee. In zijn algemeenheid is het minimalisme een poging om dingen tot hun eenvoudigste vorm, karakter of functie te herleiden. Dat je bij een kunstwerk kunt volstaan met het beschrijven van het idee past daar uiteraard goed bij. Een meer minimalistisch kunstwerk dan een afwezig kunstwerk is niet denkbaar, nietwaar?
De bestaande vorm is bij conceptuele kunst verdwenen
Conceptuele kunst daagt de traditionele daadwerkelijk bestaande vorm van kunstwerken uit. Sommige werken bestaan alleen maar als ideeën of als documentatie van die ideeën. Het fysieke object of de aanwezigheid van de kunstenaar worden daarmee minder belangrijk. Vaak zijn ze beiden afwezig.
Conceptuele kunst leidt tot interactie met de toeschouwer
Conceptuele kunst moedigt vaak interactie en betrokkenheid van de kijker aan. De toeschouwer wordt uitgenodigd om na te denken over het concept en de betekenis van het kunstwerk.
Conceptuele kunst heeft kritiek op de gangbare kunstwereld
Veel conceptuele kunstwerken zijn ook kritisch ten opzichte van de kunstwereld zelf. Deze conceptuele kunstwerken stellen vragen over de kunst, over de rol van de kunstenaar, de instituties die de kunstmarkt beheersen en de geldelijke waarde van kunst. Betaal je nu voor het idee of voor de realisatie?
De invloed van conceptuele kunst
Conceptuele kunst heeft een blijvende invloed gehad op de kunstwereld en heeft bijgedragen aan het verbreden van het begrip van wat kunst kan zijn. De kunstvorm heeft kunstenaars aangemoedigd om zich te concentreren op ideeën en concepten in plaats van op traditionele technieken, materialen en vormen. Conceptuele kunst heeft ook geleid tot een grotere nadruk op het proces van het maken van kunst. Het heeft de deur geopend voor verschillende benaderingen en samenwerkingen.
Een verandering van denken
Daarnaast heeft de opkomst van de conceptuele kunst de manier waarop we kunst bekijken en ervaren veranderd. Het heeft ons uitgedaagd om dieper na te denken over de betekenis van kunst. En het heeft bijgedragen aan een meer inclusieve benadering van wat als kunst kan worden beschouwd. Er is gewoon veel bijgekomen dat vroeger niet, maar nu wel als kunst gezien mag worden. De splitsing in idee en realisatie is wat dat betreft baanbrekend geweest.
Conclusie
Conceptuele kunst is een fascinerende en invloedrijke stroming binnen de hedendaagse kunstwereld. Door de nadruk te leggen op ideeën en concepten heeft het de traditionele grenzen van de kunst uitgedaagd en heeft het kunstenaars en kijkers aangemoedigd om op nieuwe manieren te denken. Met zijn nadruk op concepten, minimalisme en weglaten van het daadwerkelijk kunstwerk blijft conceptuele kunst een bron van inspiratie en discussie in de kunstwereld en daarbuiten.
)*1 Het existentialisme is een 20e-eeuwse filosofische en literaire stroming die individuele vrijheid, verantwoordelijkheid en subjectiviteit vooropstelt. Het existentialisme beschouwt iedere persoon als een uniek wezen, verantwoordelijk voor eigen daden en eigen lot.
)*2 Semiotiek of tekenleer is de studie naar de werking van tekens en gebaren. Het gaat daarbij om tekens die door de mens worden gebruikt, maar ook om tekens in het rijk van dieren en planten.
)*3 Taalfilosofie of filosofie van de taal betreft het filosofisch onderzoek naar de aard en het gebruik van de taal in relatie tot de werkelijkheid. Dus hoe beschrijf je de echte werkelijkheid zonder daar weer een eigen draai uit eigen kennis en ervaring aan te geven.
Verzamel materiaal voor de legpuzzel
In een eerder artikel hebben we al gezien dat creativiteit neerkomt op het combineren van een zo groot mogelijk aantal eerdere creatieve uitingen, tot iets nieuws. Want iets bedenken dat niet al ergens in één of andere vorm bestaat, is in feite onmogelijk.
Omdat ieder mens in zijn leven andere indrukken meekrijgt, is de manier van creatief denken bij iedereen anders. Het combineren van alle kleine beetjes creativiteit van anderen is een onbewust proces. Het laat zich heel slecht sturen. Daarom hebben we ook vaak te maken met de verzuchting van mensen dat ze geen goede invallen kunnen vinden. Er ontbreken nog te veel stukjes in de grote legpuzzel. En dus gaan we op zoek naar andere stukken van de legpuzzel.
En komen we terecht bij de vele technieken die in de loop der tijden zijn ontwikkeld om ons creatief denken te verbeteren. Die werken op zich vaak wel, maar doen in feiten niet meer dan het leggen van de ontbrekende stukjes in de legpuzzel. En ach, waar die stukjes dan vandaan komen is niet erg. Als er maar een mooie complete puzzel ontstaat.
Het zorgt er ook voor dat creativiteit slecht te leren is. Veel komt neer op kennis nemen van voorbeelden van anderen én zelf maar blijven uitproberen. Want met uitproberen leren we snel. We leren namelijk niet alleen wat goed is en hoe het wel moet, maar we zien ook hoe het niet moet. Ook van de pogingen die fout aflopen leert ons creatieve brein veel. Er komen steeds meer fragmenten beschikbaar waar nieuwe pogingen tot het oplossen van creatieve problemen mee gedaan kunnen worden.
Herinner je je deze nog?
In de herinnering van 18 oktober 2021 gaat Jetje weer eens met de trein. Mijn werk brengt nog wel eens wat treinreizen met zich mee. En dat is een lekker rustige manier van reizen. Met één belangrijke voorwaarde: De trein moet wel rijden. En dat is hier in de regio nogal eens een probleem. Schiphol is een bekend wespennest van problemen, er wonen hier in de regio veel mensen die het niet meer zien zitten en die als "aanrijding" de statistieken in gaan. Triest en de betrouwbaarheid van de trein wordt er ook niet beter van. Hier staat meer over mijn treinavonturen: https://jetjesdag.blogspot.com/2021/10/18-oktober-jetje-gaat-weer-eens-met-de.html
 |
| Er gaat niets boven reizen met de trein (Foto: Marcel van der Looij) |
Thorn
De A2 is een druk bereden snelweg van iedereen die vanuit de Randstad richting België en Duitsland gaat. Onderweg kom je dan het stadje Thorn tegen, dat als voornaamste kenmerk heeft dat het helemaal wit geschilderd is. Dat geeft een heel aparte, wat sprookjesachtige uitstraling.
Vandaag keken we naar de conceptuele kunst en morgen is de nauw gerelateerde performance kunst aan de beurt.
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.jpg)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten