15 maart. Consumentendag
Consumenten en reclame
Vandaag is het de dag van de consument. Nu consumeren we allemaal wel eens iets, nietwaar? En dus is het niet verkeerd, om daar vandaag op Jetje's dag eens extra naar te kijken. Er zitten nogal wat aspecten aan consumeren en de manier waarop mensen daartoe worden aangezet. Ofwel de manier waarop door leveranciers en producenten reclame wordt gemaakt. We verwachten als consument eerlijke reclame, ofwel eerlijkheid als uitgangspunt voor de reclamemakers. Dat gaat niet altijd goed.
 |
| O, dat lijkt mij wel heel goedkoop ... |
Denk bij aspecten van eerlijke reclame bijvoorbeeld aan:
1. De herkomst van wat we consumeren moet duidelijk en te controleren zijn;
2. De samenstelling van de producten is duidelijk;
3. Eerlijkheid als uitgangspunt;
4. Met eerlijkheid hangt ook suggestieve reclame samen;
5. Geen stiekeme, ongunstige voorwaarden;
6. Reclame moet waarheidsgetrouw zijn.
Laten we deze punten maar eens stuk voor stuk gaan doornemen.
1. De herkomst van wat we consumeren moet duidelijk en te controleren zijn
Wie heeft mijn product gemaakt en waar?
Veel mensen willen graag duidelijkheid hebben over de manier waarop het product dat zij kopen tot stand is gekomen en waar dat is gebeurd. Ze stellen dan eisen aan bijvoorbeeld kinderarbeid, diervriendelijkheid, of al dan niet voldoen aan milieueisen.
De lage prijs van je product zegt vaak al veel
Met wat narekenen kom je al een eind. Nu kun je bij een paar schoenen van een tientje in een grote keten natuurlijk zelf wel al nagaan, dat dit ergens heel erg goedkoop gemaakt moet zijn. Dat is niet in de dure westerse wereld geweest. Het is dus aan de andere kant van de wereld gedaan. Dat betekent dat dus ook nog onvermijdelijk transportkosten bij de prijs gekomen zijn. Als je ziet wat je zelf betaalt, wat de transportkosten zijn geweest, welke tussenhandelaren er nog aan verdiend hebben, dan wil je niet weten wat de makers ter plaatse voor een uurloon of stukloon ontvangen zullen hebben.
Maar een hogere prijs zegt ook niet alles
Het probleem daarbij is, dat de prijs niet alles zegt. Soms blijft de inkoop gewoon goedkoop, maar legt de winkelketen een extra opslag op de prijs, om deze exclusief te maken. Vaak wordt er dan een soort exclusief merk van gemaakt. Dat net zo duur of goedkoop ergens op de wereld wordt gemaakt. Alleen de winst is hoger.
Kinderarbeid
Zeker bij extreem lage prijzen die je in sommige winkels tegenkomt, is de kans heel groot dat er sprake is van kinderarbeid. Zeg maar rustig, dat het vrijwel zeker is. Het staat echter niet op het product. In de winkels zal men zeggen dat men dit niet weet. Wat vermoedelijk nog wel de waarheid zal zijn ook. Maar stel dat je kleding wilt kopen, waar echt geen kinderarbeid aan te pas is gekomen? Hoe doe je dat? En waar? En wat voor garantie heb je? Het is en blijft gewoon een fors probleem.
Slechte arbeidsomstandigheden
Zo af en toe gebeurt er een ramp in de landen waar deze spullen gemaakt worden. Vaak met veel slachtoffers. Die ramp haalt dan de krant en de televisie. Op dat moment wordt de publieke opinie even wakker geschud, spreekt iedereen er schande van bij Jinek en op Facebook. Iedereen is het er dan over eens, dat het zo niet langer kan. En gaat vrolijk de volgende dag even zo'n supergoedkope broek halen bij de kledingdiscounter. De verontwaardiging duurt in het algemeen zeer kort. Met een paar dagen hebben we het wel gehad. En ook hier weer: Je hebt er als consument geen zicht op én geen controle over.
Scharrelvlees / scharrelei
Een soortgelijke situatie als bij de te goedkope kleding doet zich voor bij de herkomst van dierlijke producten. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het scharrelei en aan zogenaamd scharrelvlees. Het zijn vage termen, die een soort geluksgevoel van het betreffende dier moeten garanderen. Of die herkomst klopt weet eigenlijk niemand. Daarvoor zitten er te veel stappen tussen het leggen van het ei en het plaatsen in ons winkelmandje. De kippenboer zal daarbij naar het grootwinkelbedrijf wijzen, dat hem niet voor een meer diervriendelijk product wil betalen. Het grootwinkelbedrijf wijst naar de consument, die geen duurder product wenst. De consument wijst naar de kippenboer die zo slecht met zijn kippen om zou gaan. Etc. Etc. En zo kun je de schuldvraag nog een flinke tijd rond blijven pompen.
 |
| Kijk, daar staat al een paashaas op de pot van de narcissen |
2. De samenstelling van de producten is duidelijk
De samenstelling is van groot belang bij voedingsmiddelen
Voedingsmiddelen zijn meestal vrij complex samengesteld. Kijk voor de aardigheid maar eens op de verpakking van je product, wat er allemaal in zit. Voor het opsommen van deze samenstelling zijn een aantal regels. Maar of het klopt? De meeste termen zijn onbegrijpelijk en nietszeggend. Het valt voor een buitenstaander allemaal niet te controleren. We moeten er dus maar van uitgaan, dat het allemaal naar waarheid is opgegeven. Veel meer kunnen we zelf niet doen.
Overgevoeligheid en allergie
Zeker voor mensen, die last hebben met een bepaalde allergie, is het van groot belang dat er geen stoffen in zitten waar zij overgevoelig voor zijn. Berucht op dat punt zijn bijvoorbeeld de gevolgen voor iemand met een pinda-allergie. Of een product dat ondanks de reclame toch nog weer gluten blijkt te bevatten. Ook zo'n stof, waar sommige mensen nu eenmaal absoluut niet tegen kunnen.
Biologisch, het grote toverwoord
Een zeer vage kreet, die al helemaal niet te controleren is, is "biologisch". Het toverwoord van de moderne reclamemaker waar alles mee te verkopen is. De invulling die aan de term biologisch wordt gegeven is wel heel divers. Zo is het volgens een mij goed bekende schoonheidsspecialiste al voldoende, als er in een "biologisch" cosmeticaproduct slechts één ingrediënt voorkomt met een biologische achtergrond. Zou je een grasspriet door de cosmetica heen malen, dan is dat al voldoende om te mogen spreken van een biologisch product. Ook al komt de rest direct uit de chemische industrie vandaan. Met de herkomst en andere eigenschappen heeft de term biologisch dus lang niet altijd iets te maken. Of het over de kwaliteit iets zegt, is onmogelijk te voorspellen. Kwaliteit en werking staan meestal niet direct in verband met de herkomst, al wordt dat vaak wel voorgespiegeld.
Kleur en smaakstoffen
Aan vele, zo niet alle, voedingsmiddelen worden geur- en smaakstoffen toegevoegd. Het oog en de smaakpapillen willen ook wat, tenslotte. En er is vaak sprake van conserveringsmiddelen, om het voedingsmiddel langer houdbaar te maken. Want we willen het wel een tijdje kunnen bewaren. En sommige producten laten zich nu eenmaal slecht bewaren,,,, als daar niet wat chemische remstoffen aan toegevoegd zijn. Ook deze toevoegingen dienen duidelijk op de verpakking aangegeven te zijn. Ook hier weer om als consument, die overgevoelig voor deze stoffen is, niet geconfronteerd te worden met de gevolgen van een niet correcte of niet complete vermelding.
Gewoon maar geloven is het enige
Voor al deze zaken geldt dat je het als consument allemaal maar geloven moet. En klopt het niet? Dan kom je er in geval van overgevoeligheid wel achter. En anders? Dan gebeurt er gewoon helemaal niets.
3. Eerlijkheid als uitgangspunt
Eerlijk en integer
De manier waarop consumenten tot aankoop worden aangezet, kunnen integer en soms zelfs grappig zijn, maar ook ronduit misleidend met als doel iemand een verkeerde keuze te laten maken. Eerlijkheid zou dan een vanzelfsprekende open deur moeten zijn, maar is het dat ook? Als je de consument wilt voorlichten, of zelfs zover wilt krijgen dat hij jouw product selecteert en aanschaft, dan doe je dat naar goede maatschappelijke normen op een eerlijke en vooral integere manier. We willen niet iets anders verkopen dan dat we zeggen te doen, nietwaar?
Beruchte punten
Maar als we eens gaan kijken naar consumentenprogramma's op de televisie, of eens wat luisteren naar klachtenlijnen en klachtenwebsites, dan leert dat ons al snel, dat deze eerlijkheid en integriteit wellicht in vele gevallen wel opgaat, maar dat er ook nog heel wat aan te verbeteren valt. Verder in dit artikel vind je nog wel wat voorbeelden van wat er zoal mis kan gaan. Maar laten we beginnen met een paar beruchte punten, die al snel leiden tot klachten, die zelfs door officiële klachtencommissies, geschillencommissies en toezichthouders worden gehonoreerd. En dat wil vaak al veel zeggen.
Informatie moet compleet zijn
Alle informatie die je als consument krijgt moet compleet zijn. Dus we mogen niet alleen de informatie die wel goed uitkomt vermelden en de rest niet. Want ook de informatie, die wat minder goed uitkomt dient wel degelijk vermeld te worden. Dus verbruikt de auto die u aanbiedt meer benzine of stroom dan gebruikelijk is, dan wordt dat niet domweg weggelaten, maar netjes vermeld.
Er zijn geen kleine lettertjes met bijkomende kosten
Vaak worden er prijzen genoemd in hele grote letters met daarbij de voorwaarden (en waarom deze prijs helemaal niet klopt) in hele kleine lettertjes daar onder. Dit gaat al snel in de richting van puur misleidende reclame. De prijzen die in advertenties genoemd worden, dienen bindend te zijn. Die prijzen moeten gewoon kloppen. De consument mag verwachten, dat hij het product dan ook voor deze prijs kan krijgen. Een goed voorbeeld bij dit punt is bijvoorbeeld, de prijs waarvoor vliegreizen worden aangeboden. De prijzen van die vliegreizen zijn soms verbazingwekkend laag. Dat er echter allerlei toeslagen voor bijvoorbeeld bagage en luchthavenheffingen etc. bijkomen, wordt eenvoudigweg maar niet vermeld. De uiteindelijke prijs onderaan de rekening heeft meestal weinig te maken met het aangeboden bedrag.
Inzichtelijk voor niet-specialisten
Veel financiële producten zijn voor specialisten van banken niet eens meer te begrijpen. Laat staan dat je er als leek nog iets van begrijpt. Zie alle schandalen met swaps voor bedrijven van de laatste jaren. Een totaal onbegrijpelijk product, ook voor de bank. Dit is ook een belangrijke reden, waarom zoveel particuleren een woekerpolis of destijds een effectenleasecontract hebben afgesloten. Men ging er van uit, dat het uiteindelijk allemaal wel goed zou komen. De hebzucht overwon alles, evenals de angst om zo'n geweldige kans te missen. En men zette ongezien een handtekening. Met alle dramatische gevolgen van dien, die gezien de na tientallen jaren nog altijd lopende rechtszaken, niet zo simpel op te lossen waren.
4. Met eerlijkheid hangt ook suggestieve reclame samen
De kenmerken suggestieve reclame
Kenmerkend aan de suggestieve reclame is, dat er een bepaalde indruk wordt gewekt, die echter nergens als zodanig is hardgemaakt. Zo wordt er door inzet van deskundigen in een witte jas de indruk van een wetenschappelijke benadering gegeven. Dit gevoel van de consument zal echter nooit hardgemaakt worden. Of er wordt geschermd met een "Herr doctor" uit een ander land, waar deze titel een andere inhoud heeft dan hier. Witte jas erbij, geschikte locatie voor de foto en de consument gelooft alles.
Relateren aan verkeerde zaken
Een indruk wordt vaak gewekt door een koppeling aan verkeerde zaken. Iemand komt een unieke vlekkenverwijderaar aanprijzen in een duur uitziend laboratorium, met veel hard werkende mensen op de achtergrond. Overigens wil het met de moderne filmtechnieken al helemaal niet zeggen dat de film daar daadwerkelijk is opgenomen, maar dat terzijde. Die professioneel uitziende omgeving geeft de klant extra vertrouwen. Er is kennelijk erg veel aandacht aan het product geschonken, nietwaar? Het product lijkt(!) uit een dure fabriek te komen. Maar waar staat dat dit zo is? Wie beweert dat dit zo is? Het zal nergens vermeld staan. Het is pure suggestie. Gebakken lucht. Meer is het niet. Maar het werkt geweldig. Dat wel.
Inzetten van bekende Nederlanders
Ook wordt er veel gebruik gemaakt van bekende Nederlanders die een product aanprijzen. Sommige BN'ers zijn op dat punt niet van de televisie af te schieten. Dat geeft aan sommige mensen de indruk dat deze bekende Nederlanders achter dit product staan of -nog erger- het wellicht zelf ook wel gebruiken.
Ook daarbij geldt weer dat er puur een indruk wordt gewekt en dat betreffende BN'er verder niets met het product van doen heeft. Er is een filmpje met hem of haar gemaakt en daar heeft hij flink wat geld voor ontvangen. En geld stinkt niet. Maar meer is er niet.
Suggestie werkt
Kortom, de wereld van de suggestie is voor reclamemakers uitermate belangrijk. Het werkt aantoonbaar, omdat men bekende personen als betrouwbaar ziet. Net als foto's van bepaalde omgevingen. Ook het overdadige gebruik van niet bestaande "wetenschappelijke termen", onderzoeksinstituten in verre en exotische landen, nep-doctoren etc. worden dus vaak ingezet om de boodschap te verkopen. En een groot voordeel voor degene die deze suggestieve reclame maakt: Hij is nergens voor aansprakelijk. Want er is niets gezegd. Wat wij door de suggestie denken, staat nergens en is dus onze eigen verantwoordelijkheid. En het is al helemaal nergens hard gemaakt. "De consument heeft het er allemaal zelf bij verzonnen," zo zal bij een klacht gezegd worden. En helaas is dat nog waar ook.
 |
| Een bloemetje in huis is altijd wel gezellig |
5. Geen stiekeme, ongunstige voorwaarden
Soms gaat er ergens iets niet goed
Soms gaat een verkoop gewoon niet goed. Er komt ergens tijdens het aankoopproces een kink in de kabel. En de koop moet ontbonden worden. En dat ontbinden gaat soms niet altijd even soepeltjes.
Geen ongunstige voorwaarden
In principe is een koop altijd ongedaan te maken door de wettelijke regels, die er op dat punt bestaan. Maar leveranciers kunnen er wel zelf allerlei voorwaarden en regels aan verbinden, die van de ontbinding een kostbare grap kunnen maken. Meestal zijn deze regels opgenomen in de gedeponeerde algemene voorwaarden, of andere slecht toegankelijke documenten. Leveranciers vergeten bij de opdracht ook wel eens, om het bestaan van die ongunstige voorwaarden een beetje te vermelden.
Boete bij annuleren
We vinden in de voorwaarden vaak allerlei boeteclausules bij afzeggen en annuleren van de bestelling, terug. Ook als het product niet bevalt, is retourneren vaak wel mogelijk. Maar ook hier vaak weer onder zeer hoge kosten. Vooral bij webwinkels kan retourneren een kostbare grap zijn als er geen regeling voor terugzenden is. En die is er echt niet altijd.
Niet kunnen leveren
Ook komt het nogal eens voor dat een product niet leverbaar meer is. Vaak zal dan geprobeerd worden een duurder artikel te leveren, in plaats van de koop netjes te ontbinden. Dit kan ook bewust zijn. Er wordt gewerkt met lokkertjes, die er toch niet zijn. De teleurgestelde consument koopt dan wel iets anders. Dit is een beruchte tactiek rond de feestdagen met kinderspeelgoed. Het kind wordt iets beloofd, dat dan niet leverbaar is. De ouders kopen dan iets anders en een paar weken later blijkt het product plotseling wél leverbaar te zijn. En veel ouders gaan dan alsnog tot aankoop over. Een dubbele verkoop. Wat wil je als leverancier nog meer?
Valkuil voor de consument
Al met al zijn leveringsvoorwaarden een behoorlijke valkuil voor consumenten. Het staat bijna altijd wel ergens op papier. Probeer dat dus voordat u een handtekening zet te vinden. Vraag er desnoods om. Als je eenmaal in goed vertrouwen een handtekening zet onder iets met zeer onbillijke voorwaarden als er ergens in het leveringstraject iets misloopt, dan zit je er meestal juridisch aan vast. Laat het dus zover nooit komen, tenzij je je goed geïnformeerd hebt en weet wat je doet. Check of er ergens iets op de website staat. Doe dat met een zoekactie in Google! Dan vind je vaak zaken die niet volgens de reguliere zoekpaden te vinden zijn. Want vermelding op de website is misschien wel een wettelijke eis, maar waar staat in de wet, dat het gemakkelijk te vinden moet zijn?
6. Reclame moet waarheidsgetrouw zijn
De wereld van de lokkertjes
Soms wordt er in een showroom of iets dergelijks een zeer aantrekkelijk aanbieding gedaan. De nietsvermoedende consument gaat hier op in en doet een bestelling.
Het lokkertje is helaas niet leverbaar
Na enige tijd ontvangt hij bericht dat zijn oorspronkelijke bestelling niet te leveren is. Maar niet getreurd, hij krijgt iets anders geleverd dat er sprekend op lijkt. Het is vaak wel iets duurder.
Annuleren is vaak niet mogelijk
Dat nieuwe product dat geleverd wordt, is meestal niet de bedoeling en de consument wil de bestelling annuleren. Dan blijkt ergens in de kleine lettertjes te staan, dat de leverancier gerechtigd is om bij leveringsproblemen een vervangend artikel te leveren. Met een beetje pech is het dus ook nog duurder en ontvang je ook nog een aanvullende rekening.
Opzet is moeilijk te bewijzen maar niet uit te sluiten
Het wordt natuurlijk helemaal bedenkelijk, als deze truc bewust wordt uitgehaald om een hogere prijs voor goederen te kunnen bedingen. Bewijs is echter niet of nauwelijks te leveren en het blijft bij ernstige vermoedens. Desondanks zie je nog wel eens voorbeelden van dit soort praktijken voorbij komen. Ook hier geldt dus weer dat je als consument niet voorzichtig genoeg zijn kunt.
Conclusie
Als consument wordt er van letterlijk alle kanten een aanval op je portemonnee gedaan. Dat is wel duidelijk. Het is een wereld vol -al dan niet bewust gegraven- valkuilen, waarin je niet voorzichtig genoeg kunt zijn.
Een consumentendag is dan ook buitengewoon nuttig.
Quote van de dag
Kiezen 3. De gelukkigheidsfactor
Als we voor een keuze of een beslissing staan, dan speelt het effect natuurlijk een doorslaggevende rol. Een effect dat meestal niet echt wordt meegenomen, maar dat wel degelijk een rol speelt, is hoe lang de keuze voor onszelf een rol speelt. Met andere woorden, hoe lang zijn we gelukkig met een goede keuze en ongelukkig als de keuze niet goed uitpakt.
Als we in een restaurant zitten en we bestellen een maaltijd die tegenvalt, dan vinden we dat misschien direct na de maaltijd nog vervelend. Na een dag zakt het al en na een maand of -nog langer- een jaar, weten we het niet eens meer. Laat staan dat het een rol speelt.
Als we besluiten om te gaan verhuizen, dan speelt die keuze na een jaar nog steeds een heel belangrijke rol. Zelfs in de jaren erna nog. Dat geldt bijvoorbeeld ook als we er voor kiezen om een meerjarige opleiding te gaan volgen. Ook dat kan nog jaren doorwerken. En een verkeerde keuze kan er dan wel voor zorgen, dat we ons er zeer onprettig onder voelen.
Deze gelukkigheidsfactor is op zich vrij logisch. Maar bepaalt wel, hoeveel tijd we aan de voorbereiding van een keuze moeten besteden. Is het een keuze die jarenlang doorwerkt? Dan moeten we alle zeilen bijzetten om een zo goed mogelijke keuze te maken. We moeten volop informatie inwinnen, liefst met anderen gaan praten, die deze keuze al eens gemaakt hebben en noem maar op. Er zijn vele manieren om aan bruikbare informatie te komen.
Colofon
Jetje's dag verschijnt in principe elke werkdag. Deze publicatie wordt uitgegeven door Henriëtte Sibie samen met Team Jetje, het team dat haar ondersteunt. Het team bestaat uit een wisselend aantal medewerkers. Team Jetje is inmiddels ook in te zetten voor ander schrijf- en fotografiewerk, waar bijvoorbeeld een regionale krant al gebruik van maakt. Voorwaarde is wel dat je in de kunst of de fotografie bezig bent.
Bijdragen
Mocht je ook eens een bijdrage aan Jetje's dag willen leveren, dan is dat altijd mogelijk. Er zijn geen kosten aan plaatsing verbonden, maar er is ook geen sprake van een vergoeding. Het geeft jouw werk wel een leuke exposure. Want dit weblog wordt goed gelezen. Een verwijzing naar je eigen website, weblog, Facebookpagina en vergelijkbaar is altijd toegestaan maar liever geen affiliate links.
Bij belangstelling of vragen kun je altijd contact met me opnemen en dan kijk ik graag samen met jou wat er mogelijk is. En dat is wat mij betreft best veel.
Jetje's dag is op vele manieren te bereiken:
Chat kan gemakkelijk via Messenger
Jetje's dag is dagelijks op Twitter te vinden
Jetje's dag is op mijn eigen Facebook en enkele pagina's
Jetje's dag is natuurlijk aanwezig op Instagram
Een fotomodel hoort ook op modelmayhem
Al mijn foto's uit Jetje's dag staan ook op Pinterest
Natuurlijk ben ik ook te vinden op Linkedin
Kleinere berichten, foto's, kunstwerken etc. staan op een eigen blog
Meer onderwerpen vinden? Gebruik Jetje's index!
Mooi stuk. Alleen met biologisch eten heb je allerlei keurmerken en a.d.h. daarvan kan je een duidelijke keuze maken. Uiteraard betaal je dan afhankelijk van het keurmerk bijv EKO meer of minder voor je eten.
BeantwoordenVerwijderen