3 november 2025 | Nr. 448 | Jetje zit op de hei

Jetje aan het woord op de heide

Goedemorgen allemaal op deze mooie dag vol mogelijkheden en nieuwe kansen

In de grotere bedrijven waar ik vroeger werkte ging men nog wel eens op de hei zitten. Dat was niet al te letterlijk. Men had het dan over dagen waarop een workshop of cursus werd gegeven, het bedrijfsbeleid werd besproken of andere vergaderingen werden gehouden. Meestal in een goed hotel ergens in het bos. En ook eten en drinken (vooral dat laatste) was meestal op deze "heisessies" goed geregeld. Nee, het was in het algemeen geen straf om met het bedrijf een paar dagen naar de hei te gaan.

Jullie Jetje

Samenvatting van vandaag:

		1. Op de heide zitten is vaak zo slecht nog niet, maar heide is sowieso een mooi en interessant gebied;
		2. Ook dat koffiekopje is design en daarmee een vorm van kunst;
		3. Ook zonder model is de heide een mooi gebied om te fotograferen.

Hoe heidevelden van symbool van armoede uitgroeiden tot een geliefd stuk natuur

Wanneer je over een heideveld loopt in augustus, lijkt het alsof de wereld even stopt met ademen. Een zacht paarse gloed tot aan de horizon, de vrij sterke geur van warme aarde en een soort hars. En overal zoemen bijen en andere insecten. Dit is het heidelandschap dat velen zullen herkennen en koesteren. Maar achter deze paarse wereld schuilt een rauwe en bikkelharde geschiedenis, die door de onbekendheid voor velen maar al te verrassend is.

Heide is een landschap door mensenhanden gemaakt

Heide is geen puur natuurlijk landschap. Het is vooral een door mensenhanden gevormde biotoop. Ongeveer 4.000 jaar geleden begonnen de eerste landbouwers in het land bossen te kappen voor akkers en veeteelt. Door intensief gebruik en vooral begrazing door schapen raakte de dunne bodem volledig uitgeput. En waar echt niets anders meer wilde groeien, bleef de heide over. Want heide is bij uitstek een plant die zich lekker thuis voelt op de arme zandgrond.

En zo ontstonden de uitgestrekte heidevelden, vooral in Nederland, Duitsland en België. Heidevelden waren landschappen die symbool stonden voor armoede. Ze waren kaal, schraal en moeilijk te benutten.

Heide bleek geen 'wasteland' maar een onmisbare bron

Hoewel de heide vaak als waardeloos werd gezien, was het voor boeren een onmisbaar onderdeel van hun bestaan. Ze gebruikten het gebied intensief:

Bijvoorbeeld om plaggen te steken. Deze heideplaggen werden gebruikt als stalstrooisel en later als meststof voor akkers;

De heide was geschikt voor begrazing door schapen. Grote schaapskuddes zorgden voor wol, vlees én hielden de heide open;

De heide was een bron van brandhout en heidetakken, wat voor verwarming, bouw van onderkomen en bezems werd gebruikt;

De vele bloemen maakt de heide heel geschikt voor bijenteelt. Struikhei is een belangrijke zogenaamde drachtplant, ofwel een plant die nectar en/of stuifmeel levert aan insecten zoals bijen, hommels en vlinders. Heidehoning was daardoor een waardevol product, maar het diende ook een belangrijk biologisch doel waar in die tijd niemand zich druk over maakte.

Interessant is vooral het zogenaamde plaggenstelsel: Plaggen uit de heide werden vermengd met mest in de potstal, waardoor vruchtbare “esgronden” ontstonden. De heide zelf werd daardoor steeds verder verarmd, maar zorgde indirect voor de meest voedselrijke akkers van Nederland.

Van een noodzakelijk kwaad naar verdwijnend erfgoed

Vanaf de 19e eeuw veranderde alles. Kunstmest, grootschalige landbouw en bosaanplant haalden de heide van haar functie af. Heidevelden werden in rap tempo omgezet naar productiebos, akkerland, grasland voor meer veesoorten dan schapen en natuurlijk bebouwing en de aanleg van infrastructuur. En waar Nederland ooit miljoenen hectaren heide kende, is daar nu nog slechts een fractie van over. Naar schatting ongeveer 55.000 hectare.

Heide vinden we vooral nog in nationale parken zoals:

De Hoge Veluwe;

Brabantse Kempen;

Sallandse Heuvelrug;

Dwingelderveld;

Strabrechtse Heide.

Heide ging van economisch noodzakelijk landschap naar bedreigd natuurtype

Waarom heidebehoud nu zo belangrijk is

Tegenwoordig waarderen we de heide om totaal andere redenen:

Biodiversiteit

Veel zeldzame soorten zijn afhankelijk van heide, zoals de nachtzwaluw, zandhagedis en klokjesgentiaan.

Cultuurhistorie

Het vertelt het verhaal van eeuwenlang boerenlandschap.

Beleving

De jaarlijkse paarse bloei is uniek in Nederland.

Maar heidevelden verdwijnen niet alleen door bebouwing; Ze verruigen ook verder door stikstof en gebrek aan doelmatig beheer. Zonder ingrijpen groeit de heide razendsnel dicht met verschillende soorten gras, vliegdennen en berkenbomen.

Daarom wordt actief beheer van de heide steeds meer ingezet:

Schapen en runderen als natuurlijke grazers

Plaggen om de bodem weer te verarmen

Brandbeheer om jonge heide te stimuleren

Het klinkt paradoxaal, maar natuurbehoud vraagt hier om ingrijpen.

Een landschap dat tot de verbeelding blijft spreken

Heide is een herinnering aan ons verleden én een belofte aan de toekomst. Wat ooit symbool stond voor armoede is nu een van de meest geliefde natuurbeelden van Noordwest-Europa. Het vraagt aandacht en inzet om dit erfgoed te bewaren — maar wie ooit de paarse zee heeft gezien, weet waarom dat de moeite waard is.

Dus, de volgende keer dat je over een heideveld loopt, bedenk dan: Dit heidelandschap bestaat niet vanzelf. Het is het resultaat van duizenden jaren samenwerking tussen mens, dier en natuur.

Waarom dat koffiekopje voor je neus óók design is

Heb je ooit nagedacht over het koffiekopje dat je dagelijks in je handen houdt? Achter dat alledaagse gebruiksvoorwerp schuilt vaak meer creativiteit en ontwerp dan je op het eerste gezicht zou denken. Ontdek daarom eens hoe design je leven ongemerkt vormgeeft. En waarom dit meer zegt over toegepaste kunst dan je misschien ooit had verwacht.

In het kort:

Design lijkt vaak onzichtbaar, maar het beïnvloedt hoe we ons dagelijks bewegen, van koffiekopjes tot stoelen, gebouwen en zelfs de apps die we gebruiken.

Door te begrijpen dat design een kunstvorm is, leren we alledaagse objecten meer waarderen en zien we hoe creativiteit overal in ons leven aanwezig is.

Bewust kijken naar vorm, materiaal en functie opent een nieuwe wereld waarin kunst niet elitair is, maar tastbaar, praktisch en verrassend dichtbij.

Een onverwacht moment met een koffiekopje

Stel je voor: Je zit op een terras en krijgt een cappuccino geserveerd. Je pakt het kopje vast, merkt hoe fijn het in je hand ligt en geniet van de warme drank. Pas later besef je dat je aandacht niet alleen naar de smaak ging, maar ook naar de ervaring van het gemakkelijke vasthouden, de vorm en zelfs de kleur van het kopje. Zonder dat je het doorhad, was je een stuk ontwerp aan het ervaren dat beslist bijdroeg aan het genot van je kopje koffie. Het was een klein kunstwerk dat je dagelijks tegenkomt.

Wat is design eigenlijk?

Design is een vorm van toegepaste kunst. Het gaat niet alleen om hoe een gebruiksvoorwerp er uit ziet, maar ook om hoe het voelt. En hoe je het gebruikt. Bij design draait het om de balans tussen vorm en functie. Een stoel moet comfortabel zijn, maar ook aantrekkelijk om naar te kijken. Een lamp moet natuurlijk licht geven. Maar die lamp kan tegelijk sfeer en stijl toevoegen aan een kamer. Design slaat een brug tussen kunst en gebruiksgemak.

Design in de keuken

Laten we teruggaan naar de keuken. Denk aan het bestek dat je dagelijks gebruikt. De vorm van een mes of een lepel is niet toevallig gekozen: Er is heel goed nagedacht over balans, grip en gebruiksgemak. Zelfs de koffiemachine is ontworpen om zowel praktisch als aantrekkelijk te zijn. Je keuken is dus eigenlijk een kleine tentoonstelling van design, alleen zie je dat vaak pas als je erop gaat letten.

Waarom design overal om je heen is

Je zou kunnen zeggen dat je je hele dag door design gebruikt. Je smartphone is niet zomaar een technisch apparaat, maar een zeer zorgvuldig ontworpen product. Elk detail, van de ronde hoeken tot de iconen op het scherm, is bedacht door ontwerpers. Ook het openbaar vervoer zit vol design: Stoelen in de bus, halteborden, de haltes zelf, ze zijn allemaal ontworpen om te werken en er tegelijk verzorgd uit te zien.

Design in de stad

Loop door een stad en je ziet design overal terug. Straatlantaarns, bankjes en verkeersborden zijn allemaal ooit eens door iemand ontworpen. Zelfs de kleur van een fietspad of de vorm van een bushokje is een ontwerpkeuze. Het lijkt allemaal zo vanzelfsprekend, maar achter elk detail zit een ontwerper, die heeft nagedacht over functie, veiligheid en esthetiek.

Design en emotie

Goed design doet meer dan praktisch zijn: Het roept emoties op. Denk aan hoe een zachte bank je uitnodigt om te ontspannen, of hoe een kleurrijk koffiekopje je vrolijk kan maken op een druilerige ochtend. Kleuren, materialen en vormen hebben invloed op hoe we ons voelen. Ontwerpers spelen bewust met die effecten om een ervaring te creëren die verder gaat dan alleen gebruiksgemak.

Mode als een stukje dagelijks design

Ook mode hoort bij design. Je kleding is niet alleen functioneel, maar vertelt iets over wie je bent of hoe je je voelt. Het ontwerp van stoffen, patronen en snit laat zien dat mode zowel praktisch als kunstzinnig is. Zelfs de keuze voor “gewone” kleding is een interactie met design. Iemand heeft ooit bedacht hoe het eruit moest gaan zien en hoe het moest passen.

Design en technologie

In de digitale wereld speelt design een nog grotere rol. Denk aan de apps die je dagelijks gebruikt. De kleuren, lettertypes en knoppen zijn zo ontworpen dat ze prettig aanvoelen en makkelijk te begrijpen zijn. Dit heet vaak "user experience design" wat wordt afgekort tot UX design of nog korter: UX en het laat zien dat zelfs technologie afhankelijk is van kunstzinnige keuzes.

Het verschil tussen kunst en design

Veel mensen vragen zich af wat nu precies het verschil is tussen kunst en design. Kunst mag vrij zijn. Een schilderij hoeft niet praktisch te zijn. Design daarentegen is altijd gebonden aan een bepaalde functie die ondersteund moet worden. Toch raken ze elkaar, want design is gewoon een vorm van toegepaste kunst. Het koffiekopje, de stoel of de app zijn kunstwerken die bedoeld zijn om dagelijks gebruikt te worden.

Hoe je bewuster naar design kunt kijken

Als je nieuwsgierig bent, kun je vanaf nu oefenen met anders kijken. Let eens op de handvatten van je koffiekopje, de vorm van een stoel of de indeling van een app. Vraag jezelf eens af: Waarom voelt dit eigenlijk prettig? Welke keuzes hebben de ontwerpers gemaakt? Door zulke vragen te stellen, ontdek je de kunst in de kleine dingen om je heen.

Waarom design ons leven rijker maakt

Design is niet elitair, niet alleen te vinden in musea of galeries, maar is aanwezig in elk detail van ons dagelijks leven. Het verrijkt onze ervaringen, maakt dingen mooier, praktischer én geeft betekenis aan de manier waarop we leven. Juist omdat design overal is, kan iedereen het leren zien en waarderen.

Samenvattend:

Ben je nieuwsgierig geworden naar hoe design jouw wereld vormgeeft? Begin vandaag nog met anders te kijken naar de dingen die je dagelijks gebruikt. Ontdek de verborgen creativiteit achter je koffiekopje en laat je inspireren door de kunst die al deel uitmaakt van je dagelijks leven.

De heide

De heide is een van de meest bijzondere landschappen die we in Nederland kennen. Zodra je er een voet op zet, voelt het alsof je een andere wereld binnenstapt. De open vlaktes, afgewisseld met kleine dennenbosjes en zandverstuivingen, geven een gevoel van vrijheid dat je niet snel ergens anders vindt. Wandelen op de heide betekent ruimte ervaren. En dat zowel in je hoofd als om je heen.

Tijdens een wandeling op de heide ontdek je steeds nieuwe kleuren en texturen. In de late zomer en vroege herfst kleurt de heide uitbundig paars, een spektakel waar veel natuurliefhebbers voor terugkomen. Maar ook buiten het bloeiseizoen heeft de heide charme: De ruige struiken, het spel van licht en schaduw en het veranderende weer maken elke tocht uniek.

Bovendien wemelt het er van het leven. Met een beetje geluk spot je een schaapskudde die het landschap onderhoudt of een zandhagedis. Allerlei insecten zijn er meestal in overvloed, vaak aangetrokken door de soms zeer sterke zoete bloemengeur. De heide ademt rust, maar blijkt bij een goede waarneming vol dynamiek te zitten.

Wandelen op de heide betekent even ontsnappen aan de drukte van alledag. Het is een plek waar je kunt vertragen zoals zelfs de spoorwegen dat niet kunnen. Je kunt er diep ademhalen en volop frisse lucht binnenhalen. En natuurlijk genieten van alle ruimte die de natuur je biedt.

Ik heb een metalen BH op de kop getikt. Het is weer eens iets anders. Morgen gaan we hem eens uitproberen.

Colofon

Jetje's dag verschijnt in principe elke werkdag. Deze publicatie wordt uitgegeven door Henriëtte Sibie samen met Team Jetje, het team dat haar ondersteunt. Het team bestaat uit een wisselend aantal medewerkers. Team Jetje is inmiddels ook in te zetten voor ander schrijf- en fotografiewerk, waar bijvoorbeeld een regionale krant al gebruik van maakt. Voorwaarde is wel dat je in de kunst of de fotografie bezig bent.

Bijdragen

Mocht je ook eens een bijdrage aan Jetje's dag willen leveren, dan is dat altijd mogelijk. Er zijn geen kosten aan plaatsing verbonden, maar er is ook geen sprake van een vergoeding. Het geeft jouw werk wel een leuke exposure. Want dit weblog wordt goed gelezen. Een verwijzing naar je eigen website, weblog, Facebookpagina en vergelijkbaar is altijd toegestaan maar liever geen affiliate links.

Bij belangstelling of vragen kun je altijd contact met me opnemen en dan kijk ik graag samen met jou wat er mogelijk is. En dat is wat mij betreft best veel.