5 oktober 2021. Leidens ontzet op 3 oktober
| Voor Leidenaren is drie oktober het absolute hoogtepunt van het jaar; |
||
| Haring en wittebrood vormen samen met hutspot het traditionele menu op drie oktober; |
||
| De omgeving van Leiden heeft minstens zoveel last van het beleg door de Spanjaarden gehad, maar dat is men maar vergeten. |
Maar waar komen nu die haring, wittebrood en hutspot vandaan?
Vraag eens aan iemand die in Leiden geboren is wat de belangrijkste dag van het jaar is. Is dat zijn verjaardag? Zijn trouwdag? De verjaardagen van zijn kinderen? Het begin van de vakantie? Kerstmis? Oudejaarsdag? Sinterklaas? Nee. Voor iemand die in Leiden geboren is, is er maar één belangrijke dag. En dat is drie oktober. De dag waarop Leidens ontzet geweest is. Mensen die contact hebben met Leidenaars weten het al: Op drie oktober moet je de Leidenaar niet lastig vallen. Dan viert die zijn tradities als de optocht, het zingen in het park, de kerkdienst in de Pieterskerk en nog heel veel daar om heen.
En behalve dat hij op de kermis te vinden is, heeft de Leidenaar het druk met het eten van de beroemde drie oktober maaltijden. Dat is ten eerste het "haring en wittebrood" dat gratis aan de leden van de drie oktober vereniging wordt uitgedeeld. En ten tweede is er het eten van hutspot. Kom op drie oktober niet aan met truffels en kaviaar voor de echte Leidenaar, want het zal hooghartig geweigerd worden. Haring, wittebrood en hutspot. Dat is het menu van de Leidenaar. Maar waar komt dit menu nu eigenlijk vandaan? Daarvoor is het belangrijk eens in een stukje geschiedenis te duiken. We gaan daarvoor terug naar de beginjaren van de tachtigjarige oorlog. Je kent het nog wel van de lagere school.
Oorlogen werden in de tijd van het beleg van Leiden wat anders uitgevochten dan wat we nu zien op de televisie. We hebben het hier over de Tachtigjarige Oorlog die voortkwam uit de Nederlandse Opstand tegen de Spanjaarden. Of liever gezegd, tegen de Spaanse koning, die ook vorst van de Nederlanden was en die bij de opstand is afgezet. Die vorst liet zich ook niet door een stel Hollanders op zijn kop zitten en een oorlog was het gevolg. Oorlogvoeren in die tijd betekende dat je met een betrekkelijk klein leger van met name huurlingen een stad aanviel en die probeerde te veroveren. Onder leiding van de Hertog van Alva werd stad na stad aangevallen en in vrijwel alle gevallen door de Spanjaarden veroverd.
Op 30 oktober 1573 begonnen de Spanjaarden met het beleg van Leiden. Dat was een relatief belangrijke stad, gelegen in de zompige en moerasachtige landerijen van Zuid Holland. Zeg maar wat we tegenwoordig het Groene Hart noemen. Een generaal met de naam Francisco de Valdez kreeg opdracht om het beleg van de stad Leiden uit te voeren. Valdez sloot Leiden met forten en schansen af van de buitenwereld. De bedoeling was de goed verdedigde stad uiteindelijk door verhongering tot overgave te dwingen.
Omdat de Spanjaarden en vooral ingehuurde ongeregelde troepen het gebied rondom Leiden bezet hielden en leefden van alles wat land en bevolking opbracht, hadden de kleinere plaatsen en dorpen rondom Leiden aanzienlijk meer last van het beleg dan de stad Leiden zelf. Iets waar je weinig over hoort om het mooie verhaal van Leidens beleg en ontzet niet te verstoren. Verhalen uit de geschiedenis vertellen meestal niet het hele verhaal. Een goed voorbeeld is de vernietiging van de kerk en het klooster van Warmond. Volgens velen trouwens door de Leidenaren zelf en niet door de Spanjaarden...De ruïne is tot de dag van vandaag in Warmond terug te vinden rond de oude kerktoren.
 |
| Nog een herinnering aan het beleg van de stad Leiden in Warmond |
De belegering duurde uiteindelijk tot 3 oktober 1574. Het heeft al met al dus een klein jaar geduurd met een onderbreking van twee maanden in het voorjaar van 1574 in verband met wat schermutselingen elders.
Deze strategie was effectief. Ongeveer 6000 mensen kwamen in Leiden om van de honger en de pest. De situatie werd moeilijk en er werd besloten om de landerijen rond Leiden onder water te zetten. Hiervoor moest een aantal dijken worden doorgestoken. In feite was dit één van de eerste toepassingen van een waterlinie, die later nog heel populair zou worden in Nederland. In eerste instantie had deze waterlinie nog niet veel effect, maar begin oktober sloeg het weer om en een stevige storm stuwde het water richting de stad Leiden waardoor de landerijen met zogenaamde platbodems bevaarbaar werden.
 |
Het dwong de spanjaarden de schansen te verlaten. Nieuwsgierige Leidenaars gingen een kijkje nemen en troffen bij de Lammeschans een verlaten keuken aan met een ketel hutspot. In de ochtend van 3 oktober voeren de watergeuzen en groepen huurlingen de stad met hun vloot binnen met haring en wittebrood.
En kijk, daar hebben we de oorsprong van Leidens maaltijden tijdens de drie oktober viering. En we zouden Jetje's dag niet zijn als we geen aandacht aan de drie oktober viering en vooral aan de maaltijden zouden geven.
Quote van de dag
Natuurlijk ga je op 3 oktober in de regio Leiden op stap naar de stad. Helaas lukte dat dit jaar niet, dus dan maar teruggrijpen op wat ouder fotomateriaal. Deze omgeving, waar niet echt veel van te zien is, is door de bouw van een grote ondergrondse parkeergarage behoorlijk op de schop gegaan. Maar juist dat maakt die wat oudere foto's dan weer leuk om te zien. Altijd handig als je over een uitgebreid foto-archief beschikt.
 |
Colofon
Jetje's dag verschijnt in principe elke werkdag. Deze publicatie wordt uitgegeven door Henriëtte Sibie samen met Team Jetje, een ondersteunend team met een wisselend aantal medewerkers.
Bijdragen
Mocht je ook eens een bijdrage aan Jetje's dag willen leveren, dan is dat altijd mogelijk. Er zijn geen kosten aan verbonden, maar er is ook geen sprake van een vergoeding. Het geeft wel een leuke exposure want het weblog wordt goed gelezen. Een verwijzing naar je eigen website of weblog is altijd toegestaan. Affiliatelinks zijn niet toegestaan.
Bij belangstelling of vragen kun je altijd contact opnemen en dan kijken we graag samen met jou wat er mogelijk is. En dat is best veel.
Jetje's dag is op vele manieren te bereiken:
Alle foto's uit Jetje's dag staan op Pinterest
Kleinere berichten, foto's, kunstwerken etc. staan hier
Zoekt u een begrip uit de kunst? Een kunstenaar? Een kunststroming? Klik hier
Meer onderwerpen vinden? Gebruik de inhoudsopgave!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten